Zonnewijzer van de Maand - september 2004
Meridiaan met tijdvereffeningslus
Gemert
In het missieseminarie in het kasteel in Gemert bevindt zich in een van de woonkamers een meridiaan-zonnewijzer met tijdvereffeningslus. Maar gewoonlijk is die onzichtbaar, omdat de vloer bedekt is met tapijt.
De meridiaan moet tussen 1883 en 1909 zijn aangebracht.
De lengte van de tijdvereffeningslus is bijna 5 meter.
J.J. Koekkoek, voormalig lid van De Zonnewijzerkring, is van 1929 tot 1930 en van 1936 tot 1942 bewoner in het kasteel geweest en hij wist van het bestaan van deze zonnewijzer, maar heeft er toentertijd nauwelijks aandacht aan gegeven.
Maar in de beginjaren 1980 heeft hij onder het tapijt mogen kijken en de zonnewijzer opgemeten. Alleen aan de winterzijde bleef een deel van de lus door een vaste boekenkast onbereikbaar.
Een en ander is in een tekening schaal 1:24 vastgelegd en daarvan is hierboven een verkleining weergegeven.
De zonnewijzer is gerealiseerd door grote en kleine ijzeren en koperen kopspijkers in de planken vloer te slaan.
Koekkoek heeft geteld dat daarvoor zo'n 8000 spijkers nodig zijn geweest en in de tekening zijn ongeveer evenveel puntjes weergegeven.
Sindsdien bleef de zonnewijzer weer onder het tapijt verborgen, maar in de lente van 2004 is de kamer tijdelijk ontruimd en was de lus tijdelijk weer te bewonderen. Hoewel, aan de winterzijde bleef het deel onder de vaste boekenkast onzichtbaar, tot deze kort daarna ook is verwijderd.
De meridiaan is moeilijk in zijn geheel te fotograferen door het weinige contrast tussen de houten planken van de vloer en de kopspijkers, maar hier worden enkele detailopnames getoond.
De teksten bij de zonnewijzer zijn in het Frans gesteld. Goed herkenbaar zijn de teksten:
SUR LES MIDI DES HORLOGES
Solstice D'Été
Sep Equinoxe Mars
Solstice D'Hiver
en langs de lus de namen van de vier jaargetijden, PRINSTEMPS, ÉTÉ, AUTOMNE en HIVER.
De uurlijnen zijn deels om de 5 minuten aangebracht, deels om het kwartier.
Langs de lus zijn datums aangegeven en daarbij is de waarde van de tijdvereffening in minuten vermeld.
Van een index om deze meridiaan af te kunnen lezen ontbreekt elk spoor.
Fer de Vries
Foto's: P. Delisse, Gemert.
Literatuur: J.J. Koekkoek, De zonnewijzer in het kasteel te Gemert, Bulletin van De Zonnwijzerkring nr. 18, november 1983.