Artikel van de Maand - november 2011

"Hooke's instrument"

Robert Hooke (1635-1703) heeft in 1676 onderstaand apparaat uitgevonden.
Met dit instrument is een zonnewijzer te tekenen.

Een belangrijk onderdeel in de tekening is de cardanische koppeling links.

Via een ondersteuningsconstructie wordt een as evenwijdig aan de aardas opgesteld.
Haaks daarop is een equatoriale zonnewijzer aan de constructie vastgemaakt, met een schaalverdeling in hoeken van 15 graden (of delen daarvan).
De as is draaibaar met een krukje met wijzer en zo kan elke uurlijn op de equatoriale zonnewijzer worden aangewezen.

Aan de andere zijde van de as bevindt zich een cardanische koppeling met een wijzer en een scherpe punt.
De scherpe punt wordt in een zonnewijzervlak geduwd. In het voorbeeld is dit een verticaal vlak dat naar het zuiden wijst.

Als nu de equatoriale wijzer van uurlijn tot uurlijn wordt verdraaid zal de andere wijzer op het zonnewijzervlak aangeven waar daar de uurlijn moet worden getekend.

Het principe geldt voor elk vlak mits dat niet evenwijdig ligt aan de poolstijl.

Fer de Vries

Bron: Notitie van Rolf Wieland, Duitsland.