Artikel van de Maand - april 2011

Alle lijnen op een rij (2)

Hier wordt eerst herhaald voor welke vlakke zonnewijzers de figuren geldig zijn.

Telkens worden drie zonnewijzers getekend, alle voor een breedtgraad van 52° N:

• een horizontale zonnewijzer
• een verticale zuidwijzer
• een willekeurige zonnewijzer

 De gnomonische gegevens van die drie zonnewijzers staan in de tabel hieronder.

Voor definities, zie dit artikel.

In plaats van een stijl die een schaduwlijn voor de aflezing geeft wordt nu een gnomon gebruikt.
In zijn eenvoudigste vorm is een gnomon een staaf haaks op het zonnewijzervlak.
De schaduw van het eindpunt van de gnomon is het afleespunt op de zonnewijzer.
In de figuren wordt de plaats van het voetpunt van de gnomon met een kruisje aangegeven.
Vaak worden dergelijke zonnewijzers aangeduid als puntzonnewijzer.

Deze maand worden de volgende soorten lijnen getoond:

• datumlijnen
• herhaling van zonnetijd, al of niet voor lengte gecorrigeerd
• tijdvereffeningslussen
• antieke tijd

In de overzichtstekeningen die hierna volgen zijn de drie zonnewijzers steeds van boven naar beneden getekend in de volgorde

• horizontale zonnewijzer
• verticale zuidwijzer
• willekeurige zonnewijzer

Datumlijnen

Er worden twee voorbeelden van datumlijnen gegeven.

• datumlijnen voor het begin van de vier jaargetijden
• datumlijnen voor de kalender van de dierenriem

De buitenste datumlijnen zijn voor de twee solstitia.
Deze twee lijnen zijn de begrenzing waarbuiten de schaduw van het eindpunt van de gnomon nooit kan komen.

• links: datumlijnen voor het begin van de vier jaargetijden
• rechts: datumlijnen voor de kalender van de dierenriem

Deze lijnen worden op zonnewijzers in feite getekend als lijnen met een constante zonsdeclinatie.
Datumlijnen volgens onze kalender hebben geen constante zonsdeclinatie per datum.

Herhaling van zonnetijd, al of niet voor lengte gecorrigeerd

Dit zijn dezelfde lijnen als de vorige maand zijn getoond maar nu begrensd binnen de twee datumlijnen voor de solstitia.

links: zonnetijd
rechts: zonnetijd met lengtecorrectie

Tijdvereffeningslussen

In de eerste figuur zijn de tijdvereffeningslussen per half jaar gesplitst weergegeven om de aflezing te vereenvoudigen.

• links: tijdvereffeningslusssen voor de lengende dagen
• rechts: tijdvereffeningslusssen voor de kortende dagen

Volledige tijdvereffeningslussen en antieke tijd

Als de gesplitste tijdvereffeningslussen uit de vorige figuur worden samengevoegd ontstaan de volledige lussen zoals hieronder is te zien.
De datumlijnen zijn voor de duidelijkheid in deze figuur niet getekend.

Daarnaast zijn de lijnen voor de antieke tijd getekend.
De antieke tijd geeft de uren voor de lichte dag verdeeld in twaalf gelijke delen.

• links: volledige tijdvereffeningslusssen
• rechts: antieke tijd

Een zonnewijzer met volledige tijdvereffeningslussen is op deze site te zien als Zonnewijzer van de Maand november 2005.
Het is een combinatie van een poolstijl-zonnewijzer en een puntzonnewijzer.

Fer de Vries