Artikel van de Maand - maart 2011

Alle lijnen op een rij (1)

Op zonnewijzers kan een groot aantal verschillende soorten lijnen worden aangebracht om interessante gegevens te laten zien.
De komende maanden worden hier alle (mij bekende) soorten lijnen in tekeningen van vlakke zonnewijzers weergegeven.

Telkens worden drie zonnewijzers getekend, alle voor een breedtgraad van 52° N:

• een horizontale zonnewijzer
• een verticale zuidwijzer
• een willekeurige zonnewijzer

 De gnomonische gegevens van die drie zonnewijzers staan in de tabel hieronder.

Voor definities, zie dit artikel.

Alle soorten lijnen kunnen met de schaduw van een index of nodus worden afgelezen.
Maar er zijn drie soorten lijnen die met een schaduwlijn van een stijl kunnen worden afgelezen.
Die drie soorten lijnen worden deze maand behandeld en dat zijn:
- zonnetijd, al of niet voor lengte gecorrigeerd
- azimut
- astrologische huizen (systeem Regiomontanus)

In de tabel hieronder is aangegeven wat de richting van de stijl is die de nodige schaduwlijn geeft.

In de overzichtstekeningen die hierna volgen zijn de drie zonnewijzers steeds van boven naar beneden getekend in de volgorde

• horizontale zonnewijzer
• verticale zuidwijzer
• willekeurige zonnewijzer

Zonnetijd, al of niet voor lengte gecorrigeerd

• links: zonnetijd
• rechts: zonnetijd met lengtecorrectie

Azimut en astrologische huizen

• links: azimut
• rechts: astrologische huizen

Tot slot wordt een tekening getoond van een cirkelvormige zonnewijzer op het vlak van de willekeurige zonnewijzer.
De vaste gegevens van dat vlak worden hier nogmaals herhaald:

• breedtegraad 52°
• inclinatie van het vlak 40°
• declinatie van het vlak 45°

Hierop zijn drie stijlen gedacht voor de astrologische huizen, het azimut en de zonnetijd.
Deze stijlen liggen respectievelijk horizontaal naar het zuiden gericht, verticaal naar het zenit gericht en als een gewone poolstijl.

De voetpunten van deze stijlen liggen in de kleine cirkels in de tekening, gemerkt 1,2 en 3.
Hier geldt:

1. voetpunt stijl voor de astrologische huizen
2. voetpunt stijl voor het azimut
3. voetpunt stijl voor de zonnetijd

Dit zijn ook de centra voor de respectievelijke lijnen op de zonnewijzer.

De drie stijlen snijden elkaar in één punt boven het centrum van de zonnewijzer.
De substijlen van de drie stijlen zijn buiten de grote cirkel eveneens gemerkt met de cijfers 1, 2 en 3.

Een aanzicht vanuit het westen gezien geeft een indruk hoe de drie stijlen op het zonnewijzervlak zijn geplaatst.

(In plaats van drie stijlen mag in het centrum van de zonnewijzer ook een gnomon haaks op het vlak worden geplaatst.
De lengte daarvan is in de tekening aangegeven.)

Fer de Vries