Artikel van de Maand - maart 2010

Papieren zonnewijzermodelletje

Op deze pagina is een papieren modelletje van een horizontale zonnewijzer voor Nederland te zien.
De zonnewijzer is voor 52 graden noorderbreedte getekend.
Sla de afbeelding hieronder op en druk die af op een wat steviger papier, b.v. 120 grams.

Knip de cirkelvormige figuur uit, maar ook de met W gemerkte wig naar het centrum.
Meer knipwerk is niet nodig.

De twee met X gemerkte uurlijnen en de met Y gemerkte stippellijn zijn vouwlijnen.
Kerf die met de achterkant van een mes wat in om het vouwen gemakkelijker te maken.
De stippellijn is een bergvouw, de twee uurlijnen zijn dalvouwen.

Vouw de zonnewijzer en plak de achterzijden van de stijldriehoek met wat lijm aan elkaar.
Het resultaat moet zijn als in de tweede figuur is te zien.

Leg de zonnewijzer op een horizontaal vlak in de zon met de stijl naar het noorden gericht.

Opslaan van deze afbeelding geeft een groter beeld.

Dit modelletje geeft de plaatselijke zonnetijd aan. Het is 12 uur als de zon in het zuiden staat.

Om die om te zetten naar wat de klok aangeeft moeten twee correcties worden uitgevoerd.

De eerste, de lengtecorrectie, is een constante waarde die afhankelijk is van de plaats van opstelling.
Voor Nederland is die correctie, in minuten, gelijk aan 4x(15° - oosterlengte). Die moet bij de aflezing worden opgeteld.
En als de zomertijd geldt moet nog een uur bij de aflezing worden opgeteld.

De tweede correctie, de tijdvereffening, moet per dag worden bepaald en moet van de aflezing worden afgetrokken.
Hiervoor is op deze site een tabel te downloaden.
Let wel op het + of - teken van de tijdvereffening.

Opmerkingen

De hoek tussen de met X gemerkte lijnen is gelijk aan tweemaal de breedtegraad.
In samengevouwen toestand vormen de met X gemerkte lijnen de middaglijn voor 12 uur zonnetijd.

Zolang de zonnewijzer in Nederland wordt gebruikt zal verplaatsing naar een andere breedtegraad nauwelijks invloed hebben op de aflezing.

De zonnewijzer geeft het maximaal nodige aantal uren dat in Nederland de zon boven de horizon kan zijn.
Op grotere breedtegraden kan de zon meer uren schijnen en dan kan een dergelijke uitslag niet meer worden gemaakt, of er moeten enkele uurlijnen worden weggelaten.

Fer de Vries