Artikel van de Maand - maart 2009

Planetenuren

Op deze site is in het Artikel van de Maand december 2007 een korte notitie te lezen over planetenuren.
De daar bedoelde planetenuren zijn gebaseerd op de opkomst van 15° van de ecliptica en niet op de dagboog van de zon.

In november-december 2008 zijn door Nicola Severino, Italië, belangrijke aanvullingen hierover in oude literatuur gevonden.

Nog niet eerder hebben wij plaatjes gezien waarop deze planetenuren voorkomen.
Dank zij de vondsten van Nicola Severino is daar nu verandering in gekomen.

Als eerste figuur is hieronder een horizontale zonnewijzer te zien met één uurlijn die voldoet aan de genoemde stelling.
Het is de uurlijn die met een dubbele lijn is weergegeven.
Deze uurlijn is het einde van het zesde uur, als 90° van de ecliptica is opgekomen.
De andere gekromde uurlijnen in deze figuur zijn niet gelijk aan de bedoelde planetenuren.

Deze afbeelding is gevonden in een boek uit 1644, in het Latijn geschreven door Ioanne Caramvel Lobkowitz ¹⁾.

De figuur hieronder laat een tympanum van een astrolabium zien met alle 24 planetenuren: 12 daguren en 12 nachturen.
Deze tekening komt uit een Duits boek van rond 1508 - 1520 met een verzameling afbeeldingen ²⁾.

De derde figuur komt uit een boek van Oronce Finé ³⁾, 1553.
Ook daar is een tympanum te zien, maar hier zijn de planetenuren slechts voor de helft weergegeven.
Vreemd is dat de 12 daguren gelden voor de periode met de lengende dagen, de 12 nachturen voor de periode met de kortende dagen.

Meer over dit onderwerp is te vinden in:

- NASS Compendium, maart 2009 (Engels)
- Bulletin van De Zonnewijzerkring, mei 2009 (Nederlands).

Fer de Vries

Literatuur:
1) Ioanne Caramvel Lobkowitz, Solis et artis adulteria, 1644.
2) Auteur onbekend, Astronomische Zeichnungen, 1508-1520.
3) Oronce Finé, De duodecim caeli domiciliis, & horis inaequalibus, libellus non aspernandus, 1553.