Artikel van de Maand - augustus 2007

Hoogtemetende zonnewijzer (3)

De zonnewijzerring

Hieronder is een replica van een zogenoemde boerenring uit 1721 te zien. Deze replica meet slechts 35 mm in diameter en wordt in veel snuisterijenwinkels te koop aangeboden.

Langs de omtrek van de ring is een langs een datumschaal verschuifbaar gaatje zichtbaar dat op de betreffende datum wordt ingesteld.
Het zonnewijzertje wordt aan een koord opgehangen en met het gaatje naar de zon gericht. In de ring is dan een lichtvlekje te zien waar de tijd wordt afgelezen.

Verwacht geen grote precisie bij de tijdaflezing. Enerzijds niet vanwege de beperkte afmetingen, anderzijds niet omdat het principe niet juist is. Maar op een half uur is de tijd wel te bepalen en dat was vroeger in veel gevallen nauwkeurig genoeg.

In het verleden zijn wel goede ringzonnewijzers gemaakt. Zo'n ringzonnewijzer heeft aan de binnenzijde een datumschaal waar de lichtvlek op wordt ingespeeld. Dan is wel een correct uurlijnenpatroon aan te brengen.
Door ook de afmetingen nog te vergroten is een goede tijdaflezing mogelijk.

Een moderne uitvoering van zo'n grote zonnewijzerring is hieronder te zien.
Dit is geen draagbaar instrument meer, maar een vast opgestelde zonnewijzer die in zijn geheel draaibaar is opgesteld.
Deze zonnewijzer heeft ook geen verplaatsbaar gaatje maar een (in delen opgesplitste) lichtsleuf.
Aan de binnenzijde van de ring is het uurlijnenpatroon met datumschaal zichtbaar.

Tenslotte wordt nog een tekening van een zonnewijzerring met verschuifbaar lichtgaatje en een datumschaal aan de binnenzijde voor een breedtegraad van 52 graad weergegeven. Deze boerenring werkt correct.

Fer de Vries

Ontwerp en realisatie: Soler, Spanje.
Tekening van boerenring: computerprogramma "Sonne" van Helmut Sonderegger, Oostenrijk.