Artikel van de Maand - december 2004

Babylonische en Italiaanse uren (1)

Wij zijn gewend aan een tijdsysteem waar een etmaal verdeeld wordt in 24 uren.
We tellen van 0 tot 24 uur of in twee perioden van 12 uren, maar het is altijd middag om 12:00 uur.
Dat is niet altijd de ware middag, midden op de dag. Daarvoor moeten we tellen in zonnetijd.

In de loop der geschiedenis zijn ook ander tijdsystemen in gebruik geweest.
Twee systemen noemen we hier die eveneens gebaseerd zijn op een lengte van een etmaal van 24 uren en waarin geteld wordt van 0 tot 24 uur.
Alleen de beginpunten van die tellingen liggen geheel anders dan wij gewend zijn.

Die systemen zijn:

• Babylonische uren
• Italiaanse uren

Een puntzonnewijzer kan deze uren op een zonnewijzer aangeven.

De Babylonische uren beginnen te tellen op het tijdstip dat de zon opkomt. Dan is het 0 uur.
Omdat de lengte van een dag in de loop van de seizoenen verandert duurt het in de zomer langer voor het middag is dan in de winter.
Dat betekent dat het tijdstip van de middag telkens verschuift.

In ons land op een breedte van circa 52 graad valt de ware middag dan bij het begin van de vier seizoenen op de volgende Babylonische tijdstippen:

Het tijdstip dat in Babylonische uren wordt aangegeven geeft direct aan hoeveel uur de zon die dag geschenen heeft.

Horizontale zonnewijzer met Babylonische uren

De Italiaanse uren beginnen te tellen op het tijdstip dat de zon ondergaat. Het is dan 0 uur.
Ook nu verschuift het tijdstip van de ware middag. Er komst zelfs de lengte van de nacht bij.

In ons land op een breedte van circa 52 graad valt de ware middag dan bij het begin van de vier seizoenen op de volgende Italiaanse tijdstippen:

Het tijdstip dat in Italiaanse uren wordt aangegeven, afgetrokken van 24, geeft direct aan hoeveel uur de zon die dag nog schijnen zal.

Horizontale zonnewijzer met Italiaanse uren

Door beide systemen op een zonnewijzer te tekenen en kleur aan te brengen ontstaan mooie mozaïeken.

Beide tijdsystemen samen

Een prachtige zonnewijzer waar beide tijdsystemen op te zien zijn is de verticale zonnewijzer op de poort van het Prinsenhof in Groningen.
Zie in de rubriek Zonnewijzer van de Maand maart 2003.

Fer de Vries